مهدی حائری یزدیحائری یزدی، مهدی، حکیم و اصولی معاصربود. فهرست مندرجات۲ - تولد ۳ - تحصیلات ۴ - مهم‌ترین استادان وی ۵ - سرپرستی مدرسه سپهسالار قدیم ۶ - حائری به عنوان مجتهد جامع‌الشرایط شورای عالی فرهنگ ۷ - ادامه تحصیلات در آمریکا ۸ - عضویت انجمن اخلاقِ زیستی کِنِدی ۹ - سفیر ایران در واشنگتن ۱۰ - تدریس در دانشگاه آکسفورد ۱۱ - وفات ۱۲ - مقایسه دو نظام فلسفه اسلامی و غرب ۱۳ - نقد برهان صدیقین ۱۴ - نظریه «هرم هستی» ۱۵ - دغدغه فکری مهم حائری ۱۶ - اختلاف با علامه طباطبایی ۱۷ - توجه به فلسفه عملی ۱۸ - اعتباریات از دیدگاه حائری ۱۹ - حکومت نماد هر جامعه ۲۰ - حائری متعلق به سنّت زنده فلسفه اسلامی ۲۱ - آثار حائری ۲۲ - فهرست منابع ۲۳ - پانویس ۲۴ - منبع ۱ - نسبپدرش، شیخ‌عبدالکریم حائری یزدی ، مؤسس حوزه علمیه قم بود. ۲ - تولدمهدی حائری در ۱۳۰۲ش در قم متولد شد. ۳ - تحصیلاتتحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاهش گذراند و در ۱۳۱۵ش تحصیلات علوم دینی را آغاز کرد. [۱]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۱۶، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
[۲]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۲۲ـ۲۳، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
وی به موازات تحصیل فقه و اصول ، با جدیت به تحصیل فلسفه پرداخت.۴ - مهم‌ترین استادان ویمهمترین استادان وی در فقه و اصول، سیدمحمد حجت کوه‌کمری ، سیدمحمدتقی خوانساری و حاج‌آقا حسین طباطبایی بروجردی و در فلسفه سیداحمد خوانساری ، امام خمینی و میرزامهدی آشتیانی بودند. [۳]
مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، ج۱، ص۲۱ـ۲۶، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش.
۵ - سرپرستی مدرسه سپهسالار قدیموی در حدود سال ۱۳۳۰ش به نجف رفت و سپس به تهران بازگشت.پس از فوت میرزامهدی آشتیانی، سرپرستی مدرسه سپهسالار قدیم، که بنابر وقف‌نامه می‌بایست به فردی ماهر در معقول و منقول واگذار می‌شد، به حائری یزدی واگذار شد.وی در این زمان (حدود ۱۳۳۲ش) تدریس در مدرسه سپهسالار و دانشگاه تهران را نیز آغاز کرد. ۶ - حائری به عنوان مجتهد جامع‌الشرایط شورای عالی فرهنگعلاوه بر این، از جانب آیت‌اللّه بروجردی به دکتر مصدق ، نخست‌وزیر وقت، معرفی شد و مصدق او را به عنوان مجتهد جامع‌الشرایط شورای عالی فرهنگ منصوب کرد. [۴]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۲۳ـ۲۶، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
۷ - ادامه تحصیلات در آمریکادر حدود ۱۳۳۸ش، وی از طرف آیت‌اللّه بروجردی، برای تبلیغ اسلام و خصوصآ معرفی مذهب شیعه ، عازم امریکا شد اما خیلی زود دریافت که بدین‌منظور باید با زبان و تفکر غربی آشنا شود، لذا تحصیل در رشته فلسفه را در دانشگاه‌های امریکا آغاز کرد.دوره لیسانس را در دانشگاه جورج تاون و فوق‌لیسانس را در میشیگان گذراند و برای تحصیل در دوره دکتری به تورنتو (کانادا) رفت و در این مدت، علاوه بر تحصیل، به تدریس نیز اشتغال داشت. ۸ - عضویت انجمن اخلاقِ زیستی کِنِدیپس از پایان دوره دکتری، به امریکا برگشت و به عنوان عضو انجمن اخلاقِ زیستی کِنِدی در دانشگاه جورج واشنگتن استخدام شد و تا ۱۳۵۹ش در این سمت بود و در این دانشگاه و نیز دانشگاه ییل تدریس می‌کرد. [۵]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۲۷ـ۳۱، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
[۶]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۳۹ـ۴۰، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
۹ - سفیر ایران در واشنگتنحائری در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، از طرف امام خمینی، سفیر ایران در واشنگتن شد، اما خیلی زود از این مقام استعفا کرد و در ۱۳۵۹ش به ایران بازگشت. ۱۰ - تدریس در دانشگاه آکسفورددر ۱۳۶۳ش برای تدریس به دانشگاه آکسفورد رفت و مدتی هم در لندن بود. [۷]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۳۲، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
[۸]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۳، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
۱۱ - وفاتوی در ۱۳۷۸ش در تهران درگذشت. [۹]
منوچهر صدوقی‌سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، ج۱، ص۳۹۳، تهران ۱۳۸۱ش.
[۱۰]
مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ج۱، ص۱۳، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش.
۱۲ - مقایسه دو نظام فلسفه اسلامی و غربمهدی حائری، در مقام متخصص در فلسفه اسلامی و غرب، به مقایسه این دو نظام فلسفی پرداخته [۱۱]
مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، ج۱، ص۴۹، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش.
[۱۲]
مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، ج۱، ص۵۵ـ۵۷، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش.
[۱۳]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۳۸ـ ۵۰، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
و در آثار خوداز برخی نکات‌دقیق فلسفه‌اسلامی برای تحلیل مسائل و پاسخِ مشکلات فلسفه‌غرب استفاده کرده‌است، از جمله تفاوت میان استی (وجود رابط) و هستی (وجود محمولی)، و وجودِ مطلق و مطلقِ وجود [۱۴]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۲ـ ۱۰، (لندن ۱۹۹۵).
[۱۵]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۱۳ـ ۱۴، (لندن ۱۹۹۵).
[۱۶]
مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، ج۱، ص۷۹، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش.
[۱۷]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۴۰۰ـ ۴۰۹، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
۱۳ - نقد برهان صدیقینحائری [۱۸]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۵۹ـ۸۵، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
با نقد برهان صدیقین ابن‌سینا و براساس برهان ملاصدرا ، در تقریر این برهان روشی جدید عرضه کرده و کوشیده است اشکالات آن را از طریق تحلیل منطقی برطرف کند.۱۴ - نظریه «هرم هستی»نظریه «هرم هستی»، که بخشی از رساله دکتری حائری است، طرحی جدید برای تبیین رابطه واحد و کثیر است. وی مدعی است که وحدت وجودی که او براساس نظریه هرم هستی بیان کرده، با وحدت وجود عرفانی متفاوت است و می‌توان آن را «وحدت وجود منطقی» نامید و از آن طریق می‌توان ارتباط کثرت حقیقی را با واحد حقیقی بیان کرد. [۱۹]
مهدی حائری یزدی، هرم هستی: تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی، ج۱، ص۱۵۲ـ۱۵۳، تهران ۱۳۶۰ش.
[۲۰]
مهدی حائری یزدی، هرم هستی: تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی، ج۱، ص۱۶۷، تهران ۱۳۶۰ش.
۱۵ - دغدغه فکری مهم حائریمعرفتشناسی و مسئله علم نیز یکی از دغدغه‌های فکری مهم حائری بوده، چنان‌که رساله دکتری خود را درباره علم حضوری نگاشته است.حائری [۲۱]
مهدی حائری یزدی، کاوش‌های عقل نظری، ج۱، ص۱۶۰ـ۱۶۱، تهران ۱۳۴۷ش.
[۲۲]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۱۳۶ـ۱۵۴، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
از مسئله اتحاد عاقل و معقول نزد ملاصدرا، سه تفسیر نموده و اقوالی را که این قاعده را براساس اضافه توضیح داده‌اند، از جمله قول سیدابوالحسن رفیعی قزوینی را، نقد کرده است. [۲۳]
غلامحسین ابراهیمی دینانی، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج۱، ص۳۱۸ـ۳۲۱، تهران ۱۳۸۰ش.
[۲۴]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۱۵۴ـ۱۵۸، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
وی برای توجیه این مسئله، از تفاوت حیثیت فی‌نفسه و فی‌غیره معقول استفاده کرده است. [۲۵]
مهدی حائری یزدی، کاوش‌های عقل نظری، ج۱، ص۱۶۴، تهران ۱۳۴۷ش.
۱۶ - اختلاف با علامه طباطباییاو در تفسیر معنای امکان خاص و موجبه سالبةالمحمول و برخی مباحث به هم پیوسته در این باب در فلسفه اسلامی، با علامه سیدمحمدحسین طباطبائی اختلافاتی داشته که به صورت سلسله انتقادات و پاسخ‌ها منتشر شده است. [۲۶]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۲۰۳ـ۲۷۸، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
۱۷ - توجه به فلسفه عملیحائری در آثار خود به فلسفه عملی نیز توجه ویژه داشته است.به عقیده او [۲۷]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۱۲، (لندن ۱۹۹۵).
[۲۸]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۵۴ـ۵۵، (لندن ۱۹۹۵).
فلسفه عملی، که به «هستی‌های مقدور» (برخاسته از اراده و شعور انسانی) می‌پردازد، نوعی عقل‌ورزی است و سیاست مدن، که یکی از شاخه‌های آن است، همان فن کشورداری و حکومت است و به این ترتیب می‌توان گفت که حکومت از حکمت اشتقاق یافته و به معنای تدبیر اندیشمندانه و عادلانه در امور داخلی و خارجی شهروندان است نه به معنای فرمانروایی و تحکم بر زیردستان.وی در این باره به رأی افلاطون در رساله جمهور استناد کرده است [۲۹]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۵۹ـ۶۰، (لندن ۱۹۹۵).
.۱۸ - اعتباریات از دیدگاه حائریبه نظر حائری، [۳۰]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۲۱۶ـ۲۱۸، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
احتیاجات فردی و نوعیِ انسان‌ها شکل‌دهنده علوم و قوانینی است که آن‌ها را اعتباریات می‌نامند.وی [۳۱]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۶۴ـ۶۵، (لندن ۱۹۹۵).
[۳۲]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۷۰ـ۷۱، (لندن ۱۹۹۵).
حکومت و آیین کشورداری را نیز از این قسم امور دانسته است.۱۹ - حکومت نماد هر جامعهاو [۳۳]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۷۲ـ۷۶، (لندن ۱۹۹۵).
، با استناد به ارسطو ، حکومت را نماد هر جامعه دانسته و معتقد است که حکومت متناسب با جامعه شکل می‌گیرد.در این دیدگاه، نحوه ارتباط افراد با جامعه همانند مالکیت شخصی در ملکی مشاع است که همه به نحو مساوی و مشترک در آن سهیم‌اند.سپردن حاکمیت به شخص یا گروه خاص نیز توسط مردم انجام می‌شود.به این ترتیب، در نظر حائری حکومت از مقوله وکالت است نه ولایت [۳۴]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۱۰۱ـ۱۰۲، (لندن ۱۹۹۵).
[۳۵]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۱۰۷، (لندن ۱۹۹۵).
[۳۶]
مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، ج۱، ص۱۷۷ ـ۱۷۸، (لندن ۱۹۹۵).
.از این دیدگاهِ وی انتقاد شده و سلسله مقالاتی نیز در پاسخ به انتقادات نوشته شده است. [۳۷]
مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، ج۱، ص۲۸۱ـ۳۵۰، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف.
۲۰ - حائری متعلق به سنّت زنده فلسفه اسلامیسیدحسین نصر در مقدمه‌ای که بر کتاب (علم حضوری) او نگاشته، حائری را فیلسوف اسلامی‌ای که متعلق به سنّت زنده فلسفه اسلامی است معرفی کرده و به ارزشمندی آثار وی در حوزه مطالعات تطبیقی اشاره کرده است. [۳۸]
مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، ج۱، ص۱۸۹، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش.
۲۱ - آثار حائریآثار حائری عبارت‌اند از: علم کلی (قم ۱۳۳۵ش)؛ کاوش‌های عقل نظری (تهران ۱۳۴۷ش)؛ هرم هستی: تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی (تهران ۱۳۵۹ش)؛ روش راستین یکتاشناسی: انتولوجی توحیدی (تهران ۱۳۵۹ش)؛ متافیزیک: مجموعه مقالات فلسفی ـ منطقی که به‌کوشش عبداللّه نصری در ۱۳۶۰ش چاپ شد (نصری این مجموعه را به همراه مقالاتی دیگر از حائری در اثری با عنوان جستارهای فلسفی در ۱۳۸۴ش چاپ کرده است)؛ آگاهی و گواهی (تهران ۱۳۶۰ش)، که ترجمه و شرح انتقادی رساله التصور و التصدیق صدرالدین شیرازی است؛ کاوش‌های عقل عملی: فلسفه اخلاق (تهران ۱۳۶۱ش)؛ رساله دکتری حائری با عنوان (علم حضوری)، در ۱۳۶۱ش/ ۱۹۸۲ در تهران و در ۱۳۷۱ش/ ۱۹۹۲ در نیویورک چاپ شد؛ حکمت و حکومت (لندن ۱۹۹۵)؛ الحجة فی الفقه (تهران ۱۳۷۹ش)، که تقریرات دروس اصول فقه آیت‌اللّه بروجردی است؛ التعلیقات لجامع الحکمتین علی تحفة الحکیم آیةاللّه الحاج شیخ‌محمدحسین الاصفهانی، به عربی (تهران ۱۳۸۰ش).همچنین عبداللّه نصری تقریرات درسی حائری را با عنوان سفر نفس (تهران ۱۳۸۰ش) و فلسفه تحلیلی و نظریه شناخت در فلسفه اسلامی (تهران ۱۳۸۵ش) منتشر کرده است. ۲۲ - فهرست منابع(۱) غلامحسین ابراهیمی دینانی، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران ۱۳۸۰ش. (۲) مهدی حائری یزدی، آفاق فلسفه: از عقل ناب تا حکمت احکام، به کوشش مسعود رضوی، تهران ۱۳۷۹ش. (۳) مهدی حائری یزدی، جستارهای فلسفی: مجموعه مقالات، به اهتمام عبداللّه نصری، تهران ۱۳۸۴ش الف. (۴) مهدی حائری یزدی، حکمت و حکومت، (لندن ۱۹۹۵). (۵) مهدی حائری یزدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران ۱۳۸۱ش. (۶) مهدی حائری یزدی، کاوش‌های عقل عملی: فلسفه اخلاق، تهران ۱۳۸۴ش ب. (۷) مهدی حائری یزدی، کاوش‌های عقل نظری، تهران ۱۳۴۷ش. (۸) مهدی حائری یزدی، هرم هستی: تحلیلی از مبادی هستی‌شناسی تطبیقی، تهران ۱۳۶۰ش. (۹) منوچهر صدوقی‌سها، تاریخ حکماء و عرفای متأخر، تهران ۱۳۸۱ش. ۲۳ - پانویس
۲۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «مهدی حائری‌یزدی»، شماره۵۷۶۲. رده‌های این صفحه : مدفونان در حرم حضرت معصومه
|